NILS Talks: De opkomst van NFT’s vanuit een juridisch perspectief

In maart 2021 vond er een opmerkelijke verkoop plaats op een Amerikaanse kunstveiling. Een kunstwerk werd voor een bedrag van maar liefst 57,8 miljoen euro verkocht aan een bieder. Alhoewel het in de kunstwereld niet ongewoon is dat een kunstwerk voor een exorbitant hoog bedrag wordt verkocht, is de verkoop van dit kunstwerk wel erg bijzonder. Het gaat namelijk niet om een fysiek bestaand kunstwerk, maar om een kunstwerk dat uitsluitend digitaal bestaat in de vorm van een non-fungible token (NFT). Nooit eerder had een digitaal kunstwerk zoveel geld opgeleverd. De verkoop van het virtuele kunstwerk van de artiest Beeple maakte één punt erg duidelijk; de digitale wereld is een nieuw, ingewikkeld en intrigerend fenomeen rijker. Dit fenomeen is de NFT. Sinds 2021 komt de term NFT steeds vaker voor in de wereldwijde krantenkoppen. Inmiddels is de NFT-markt zelfs uitgegroeid tot een miljardenindustrie.[1] Maar wat maakt een NFT nou zo waardevol en wat verkrijgt de koper van een NFT juridisch gezien precies? Met andere woorden, waarvoor heeft de koper van Beeple’s kunstwerk nu precies 57,8 miljoen euro betaald?

 

De Non-Fungible token (NFT)

 

Een Non-Fungible token (NFT) is net als cryptovaluta gekoppeld aan de blockchain; een publiek register, dat bijhoudt wie wat bezit. Anders dan cryptovaluta zijn NFT’s echter niet onderling uitwisselbaar, vandaar ook de term ‘non-fungible’. NFT’s zijn namelijk zo gecodeerd dat zij unieke ID’s en andere metagegevens bevatten die geen enkel ander token kan repliceren. Hierdoor komt een NFT authenticiteit, originaliteit en schaarste toe. Dit is een belangrijke functie van de NFT aangezien het de mogelijkheid biedt om uniciteit toe te kennen aan digitale objecten die over het algemeen makkelijk dupliceerbaar zijn.[2] Denk hierbij bijvoorbeeld aan het kunstwerk van Beeple, dit is een jpeg-document dat gemakkelijk te kopiëren en te verspreiden is. Het is dan ook moeilijk om eigenaarschap aan te tonen van zo een digitaal kunstwerk. De NFT die gekoppeld is aan dit digitale kunstwerk fungeert echter als een uniek echtheidscertificaat dat is opgeslagen in een blockchain. Doordat dit wordt opgeslagen in de blockchain; het publieke register (“shared ledger”) kan men wereldwijd  zien dat deze NFT de desbetreffende  koper toebehoort. Er wordt dus als het ware ‘eigenaarschap’ gecreëerd voor een object dat anderszins gemakkelijk te dupliceren en te verspreiden is. De bedenkers van de NFT hebben het fenomeen dan ook ontwikkeld met als doel om makers van onder andere digitale kunst eerlijker betaald te laten krijgen voor het verspreiden van hun werk.[3] Het lijkt erop dat deze gedachte achter het ontstaan van NFT’s zeker zijn vruchten heeft afgeworpen, nog nooit eerder werden digitale kunstwerken voor zulke astronomische bedragen verkocht. Toch lijkt het in eerste instantie apart dat er zulke hoge bedragen worden betaald voor NFT’s van digitale kunst die nog steeds eenvoudig op het internet te vinden en te verspreiden zijn. Het kunstwerk van Beeple dat voor 57,8 miljoen euro is verkocht, is bijvoorbeeld overal op het internet te vinden. Toch is de waarde van de NFT van het kunstwerk hoger dan elk ander kopie van het kunstwerk, dit valt als volgt te verklaren: de NFT fungeert als het  “originele” en unieke exemplaar terwijl alle andere duplicaties slechts als kopieën worden gezien. Het is te vergelijken met het bezitten van de originele “Sterrenwacht” van Van Gogh of het bezitten van een poster van dit schilderij, er zit vanzelfsprekend een verschil tussen de twee. Er is namelijk slechts één origineel. Hetzelfde geldt ook voor NFT’s. Voorheen werd de waarde van fysieke kunstwerken niet toegekend aan digitale kunstwerken omdat deze makkelijk reproduceerbaar zijn, maar de komst van de NFT heeft dit dus veranderd. De koper van een NFT verkrijgt immers als enige zeggenschap over de code op de blockchain die naar dat digitale kunstwerk verwijst. Hierdoor kan de koper de NFT doorverkopen, of deze in zijn digitale portefeuille houden.[4]

 

Auteursrecht en de NFT

 

Om na te gaan wat een koper nou precies verkrijgt bij de aankoop van een NFT is het van belang om onderscheid te maken tussen de NFT zelf en het onderliggende werk.  Er kunnen namelijk NFT’s worden gemaakt van verschillende digitale en fysieke objecten. Denk bijvoorbeeld aan NFT’s van afbeeldingen, video’s of muziek maar ook van sneakers, horloges en tassen. Met de aankoop van een NFT verkrijgt de koper het eigendom over de NFT, maar niet over het onderliggende werk. Iemand die bijvoorbeeld een NFT koopt van een afbeelding verkrijgt dus niet het recht om die afbeelding ook te exploiteren. Dat recht blijft bij de maker van de afbeelding hangen.In het voorbeeld van het digitale kunstwerk van Beeple verkrijgt de koper dus slechts het eigendom over de NFT van het kunstwerk maar ligt het auteursrecht en daarmee het recht om het kunstwerk te exploiteren nog steeds bij Beeple, de maker van het kunstwerk. Met de aankoop van een NFT verkrijgt een persoon, anders dan vaak gedacht wordt, dus niet het auteursrecht. Wel zien wij steeds vaker dat door toezegging die worden gedaan bij de verkoop van NFT’s toch een zeker recht tot exploitatie wordt toegekend. Dit komt bijvoorbeeld veel voor in de muziek-industrie. Artiesten verkopen dan een NFT van een onuitgebracht nummer en delen dit audio-bestand vervolgens alleen met de de koper van de NFT. Deze koper van de NFT mag van de artiest dan bepalen wat hij of zij met het lied wil doen. De koper kan er bijvoorbeeld voor kiezen om het lied met anderen te delen en zo te exploiteren of om deze voor zichzelf te houden.[5] Van belang is om hierbij te onthouden dat zo een toezegging niet vanzelfsprekend is, een artiest kan er voor kiezen om een NFT te verkopen van een lied en deze later ook nog voor het publiek uit te brengen. Het auteursrecht moet dus expliciet worden overgedragen aan de koper van de NFT wil hij of zij het onderliggende werk van de NFT exploiteren. Juridisch gezien ontvang de koper van een NFT dus eigenlijk vrij weinig. Maar hoe komt het dan dat men toch bereid is om torenhoge bedragen te betalen voor NFT’s?

 

Een hype, een doorbraak of een bron van problemen?

 

Het feit dat NFT’s voor exorbitante prijzen worden gekocht is deels te danken aan de hype die rondom het fenomeen bestaat. Als men de wereldwijde krantenkoppen moet geloven zijn NFT’s namelijk “the next big thing” om in te investeren. Het lijkt erop dat men na het horen van de successen die door vroege investeerders in  cryptovaluta zijn behaald, de trein niet nogmaals wilt missen bij de opkomst van NFT’s. Critici zijn echter van mening dat deze hype rondom NFT’s gevaarlijk is en dat de markt voor NFT’s van de ene op de andere dag kan instorten. Anderzijds bestaat er ook een grote groep die juist optimistisch is over de toekomst van NFT’s. Deze groep ziet de ontwikkeling van NFT’s juist als een potentiële doorbraak in de digitale wereld die problemen met betrekking tot eigenaarschap van digitale objecten moet oplossen. Voor beide standpunten valt wat te zeggen. Enerzijds biedt de opkomst van NFT’s vooral veel nieuwe mogelijkheden voor artiesten om opbrengsten te genereren. Artiesten die voornamelijk digitale kunst creëren kunnen op deze manier makkelijker hun auteursrecht uitoefenen doordat zij hun werk beter kunnen exploiteren. Ook maakt verkoop via NFT’s het mogelijk voor artiesten om hun werk online aan te bieden zonder interventie van dure tussenpartijen aangezien de blockchain-technologie publiekelijk opslaat wie de nieuwe eigenaar van de NFT is geworden. Alhoewel de opkomst van NFT’s dus voor veel artiesten een uitkomst biedt, vormt het voor een bepaalde groep artiesten juist een bron van problemen. Zo hebben veel artiesten de laatste tijd last van mensen die NFT’s maken van hun werk zonder dat zij toestemming hebben gegeven. Hun werk wordt dus geëxploiteerd door personen die helemaal niet het auteursrecht over hun werk hebben. Zo heeft het kledingmerk Nike laatst het onlineplatform StockX aangeklaagd voor het maken en verkopen van ongeautoriseerde afbeeldingen van Nike sneakers. Dit soort rechtszaken zijn sinds de opkomst van NFT’s toegenomen, het merk Hermès klaagde in januari bijvoorbeeld een kunstenaar aan vanwege de verkoop van NFT’s van de beroemde Birkin-tassen die door het Franse modebedrijf worden verkocht.[6] Naast het gevaar op inbreuk van auteursrechten kent de NFT-wereld ook een groot fraude probleem. Open Sea, de populaire marktplaats voor NFT-kunst, meldde laatst dat ruim 80 procent van de NFT’s die gemaakt zijn op het platform een vorm van fraude, plagiaat of spam bleek te zijn.[7]

 

Conclusie

 

Het is duidelijk dat NFT’s veel nieuwe mogelijkheden bieden op het gebied van digitaal eigenaarschap. Het is om deze reden dan ook geen verrassing dat de NFT-markt in korte tijd erg is gegroeid. De nieuwe mogelijkheden gaan echter ook gepaard met nieuwe uitdagingen en veel misconcepties. Zo lijkt bij het grote publiek nog vaak de overtuiging te heersen dat men met het bezit van een NFT aanspraak kan maken op het exploiteren van het originele object, terwijl dit juridisch gezien onjuist is. Daarnaast bestaan er nog veel andere juridische onduidelijkheden ten aanzien van NFT’s. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk wat de status van een NFT bij faillissement is of wat de status van een NFT fiscaal gezien is. Mijns inziens is het nog te vroeg om te beoordelen of NFT’s slechts een hype zijn of dat zij een belangrijke rol zullen spelen in de verkoop van digitale objecten. Wel verwacht ik dat met het verstrijken van de tijd, de NFT-handel juridisch gezien verfijnder en dus veiliger wordt.

 

Rasa Barai

Foto door: Pexels

[1] NOS, ‘Jpegje van 57 miljoen: recordbedrag voor digitaal kunstwerk’, (NOS.nl, 11 maart 2021), https://nos.nl/artikel/2372252-jpegje-van-57-miljoen-recordbedrag-voor-digitaal-kunstwerk

[2] Mr. J. Klopper & mr. P.L.G.A., ‘Non-Fungible Tokens en auteursrecht’, Bb 2021/98, (november 2022)

[3] NOS, ‘Oprichter Twitter verkoopt zijn eerste tweet’, (NOS.nl, 6 maart 2021), https://nos.nl/artikel/2371428-oprichter-twitter-verkoopt-zijn-eerste-tweet

[4] ICTRECHT, ‘Non-Fungible Tokens: weet wat u koopt!’ (ictrecht.nl, 27 mei 2021), https://www.ictrecht.nl/blog/non-fungible-tokens-weet-wat-u-koopt

[5] RTL nieuws, ‘Universal Music laat artiesten NFT’s aanbieden’, (rtlnieuws.nl, 17 februari 2022), https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/5289025/muzieklabel-universal-music-group-stapt-nfts

[6] RTL nieuws, ‘Nike klaagt StockX aan om verkoop NFT’s van sneakers’, (rtlnieuws.nl, 4 februari 2022), https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/5285810/nike-nft-schoenen-sneakers-stockx

[7] RTL nieuws, ‘Populaire NFT-kunst is fraudegevoelig: groot platform neemt maatregelen’, (rtlnieuws.nl, 31 januari 2022), https://www.rtlnieuws.nl/tech/artikel/5284933/opensea-nft-non-fungible-token-fraude-plagiaat-misbruik-minder-gratis

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *