Wie Jack Sparrow zegt, zegt Johnny Depp. De Amerikaanse acteur heeft een cv waar je niet anders dan ‘u’ tegen kan zeggen met films als Edward Scissorhands, Sjakie en de chocoladefabriek, Fantastic Beasts: the Crimes of Grindelwald en uiteraard de franchise Pirates of the Caribbean. Hoewel de laatstgenoemde franchise uiterst succesvol is geworden – men wil graag een zesde deel produceren – is de kans nihil dat Jack Sparrow weer vertolkt zal worden door Johnny Depp. Zelfs niet als The Walt Disney Company (hierna: Disney) driehonderd miljoen dollar en een miljoen alpaca’s aanbiedt, heeft Depp getuigd. Disney, de maker van de Pirates of the Caribbean films, heeft de acteur, naar aanleiding van een op-ed verschenen in de Washington Post, ontslagen. In deze op-ed werd de acteur, zonder hem bij naam te noemen, door zijn ex-vrouw, Amber Heard, beschuldigd van huiselijk geweld. Deze beschuldiging is nu onderwerp van een zogenaamde defamation lawsuit waarin Johnny Depp zijn ex-vrouw aanklaagt wegens smaad. In deze bijdrage zal nader op dit rechtsbegrip worden ingegaan; wat houdt smaad precies in en hoe verschilt het van bijvoorbeeld eenvoudige belediging en laster?
Smaad
Hij die opzettelijk iemands eer of goede naam aanrandt, door tenlastelegging van een bepaald feit, met het kennelijke doel om daaraan ruchtbaarheid te geven, wordt, als schuldig aan smaad, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.[1] Indien dit strafbare feit geschiedt door geschriften waarvan de inhoud openlijk ten gehore wordt gebracht, kan de dader, als schuldig aan smaadschrift, nóg zwaarder gestraft worden: met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.[2]
Smaad is dus een vorm van belediging waarbij iemand opzettelijk ‘slechte’ dingen zegt over een ander. Daarbij is het wel zo dat het om een gedraging moet gaan, dus bijvoorbeeld een misdrijf zoals moord of huiselijk geweld. Wanneer iemand dit bijvoorbeeld doet middels een tweet of opiniestuk in de krant, dan kan er sprake zijn van smaadschrift.
“Smaad is dus een vorm van belediging waarbij iemand opzettelijk ‘slechte’ dingen zegt over een ander.”
Eenvoudige belediging en laster
Smaad is niet de enige vorm van belediging. Twee andere veel voorkomende en bekende vormen van belediging zijn de eenvoudige belediging en laster. Eenvoudige belediging is het tweede kerndelict van de strafbare belediging. De wet stelt strafbaar ‘elke opzettelijke belediging die niet het karakter van smaad heeft’.[3] Dat houdt in dat de belediging niet de tenlastelegging van een bepaald feit inhoudt of niet is gedaan met het kennelijk doel om het feit ruchtbaarheid, of ook wel bekendheid, te geven. Er zijn twee manieren van belediging: het woord en de daad. De belediging door het woord kan op drie manieren. Het kan door het gesproken woord, het door het geschreven woord of door een afbeelding. Zij kunnen in het openbaar, buiten de aanwezigheid van de beledigde, gedaan worden. Zij kunnen ook rechtstreeks gericht worden naar de beledigde en hiervan is sprake als de mondelinge belediging in zijn tegenwoordigheid wordt gedaan en de schriftelijke aan hem wordt toegezonden of aangeboden.
Laster is een gekwalificeerde vorm van smaad. Net als bij smaad(schrift) moet er sprake zijn van een tenlastelegging van een bepaald feit. Het verschil met smaad(schrift) bestaat erin dat degene die de tenlastelegging doet, weet dat de tenlastelegging in strijd is met de waarheid.[4] Laster wordt zwaarder gestraft dan smaad en smaadschrift: met een gevangenisstraf van ten hoogste twee jaar of een geldboete van de vierde categorie.
Civiele procedure
Als er sprake is van belediging, dan zou er een civiele procedure aangespannen kunnen worden, omdat strafbare belediging van een persoon een onrechtmatige daad oplevert. Een slachtoffer van smaad of smaadschrift kan in een civiele actie vergoeding van de door hem geleden schade vorderen en ook vergoeding van de door hem geleden onstoffelijke schade. Bovendien zou hij een verklaring dat de uitlatingen onrechtmatig dan wel beledigend zijn kunnen vorderen. Ook kan hij een verbod op het doen herhalen van de mededelingen vorderen , eventueel op straffe van een te verbeuren dwangsom. Tot slot kan het slachtoffer publicatie van het vonnis of rectificatie vorderen.
“Een slachtoffer van smaad of smaadschrift kan in een civiele actie vergoeding van de door hem geleden schade vorderen en ook vergoeding van de door hem geleden onstoffelijke schade.”
Tot slot
In de Verenigde Staten lopen de hazen, wat strafbare belediging betreft, net wat anders. Waar het op neerkomt is dat Johnny Depp en zijn advocaten een nogal sterke zaak moeten hebben willen zij de ex-vrouw van de acteur succesvol vervolgen voor smaad. Zo heeft de hoogste rechterlijke macht in de Verenigde Staten geoordeeld dat een bekend publiek figuur, om te slagen in zijn beroep op smaad, als eiser moet aantonen dat de valse uitingen zijn gezegd met ‘actual malice’.[5] Dat houdt in dat de gedaagde de beledigende uitingen heeft gedaan met de kennis dat zij niet op de waarheid berusten of met de roekeloze onachtzaamheid of de uitingen waar zijn of niet. Ook geldt er voor de eiser een verzwaarde bewijsplicht: hij moet duidelijk en overtuigend aantonen dat er sprake is van ‘actual malice’. Een eiser in een dergelijke zaak heeft dus een zware taak, waarvan het te begrijpen valt dat hij deze op zich neemt als hij ervan overtuigd is dat hem geen blaam treft.
Yassir Rotbi
Foto via: pixabay.com
[1] Art. 261 lid 1 Sr.
[2] Art. 261 lid 2 Sr.
[3] Art. 266 Sr.
[4] Art. 262 lid Sr.
[5] New York Times Co. v. Sullivan.