Wie een paar maanden geleden net zo enthousiast was als ik dat het nieuwe kabinet nu echt het huidige leenstelsel ging afschaffen, was vermoedelijk ook net zo teleurgesteld bij het kenbaar worden van de concrete uitwerking daarvan. Zelf ervaarde ik een heuse ‘Wait!…What!?’. Waarschijnlijk ten overvloede, zal ik de uitwerking van de compensatieregeling nog eens weergeven: er is 1 miljard euro uitgetrokken om alle studenten van de zogenaamde ‘pechgeneratie’ ofwel een bedrag uit te keren, wat neer zou komen op 1.000 euro per student, of een studievoucher ter waarde van 2.000 euro aan te bieden[1]. De keuze is aan de pechstudent in kwestie.
“Wanneer we de studievouchers namelijk onder de loep nemen blijkt dat deze vrijwel geen voordeel opleveren, zeker niet als je rechten studeert en niet van plan was een switch te maken naar de gezondheidszorg of het onderwijs.”
Volgens Van Dale betekent compenseren ‘vereffenen, vergoeden, goedmaken’. Er is dus een kleine interpretatievrijheid binnen het begrip compenseren: het is te interpreteren als ‘vereffenen’, dus de tegemoetkoming voor de pechgeneratie gelijktrekken met die van studenten voor hen en na hen. Daarnaast zou compenseren dus ook kunnen worden uitgelegd als ‘goedmaken’ waarbij helemaal gelijktrekken niet noodzakelijk is, maar een niveau moet worden bereikt waarop pechstudenten het gevoel hebben dat de nadelige situatie voldoende is goedgemaakt. Over deze laatste uitleg kan ik kort zijn, ik heb nog geen één student horen zeggen: “Ik heb misschien niet het bedrag gekregen dat gelijk staat aan dat wat studenten krijgen met een studiebeurs, maar ik kan berusten in hoe het nu is geregeld”. Van compensatie in de zin van gelijktrekken is al helemaal geen sprake. Vanaf studiejaar 2023/2024 krijgen alle studenten weer een basisbeurs. Net als studenten voor 2015. Hoe hoog deze basisbeurs wordt is nog niet concreet maar in alle berichtgeving wordt gesproken van een voordeel van zo’n 3.000 tot 4.000 euro per jaar, ten opzichte van de huidige situatie. Dit komt ook overeen met het bedrag van de basisbeurs zoals die was voor 2015, namelijk 300 euro per maand voor een uitwonende student. Voor een nominaal afgestudeerde student zou je dus van compensatie kunnen spreken vanaf zo’n 16.000 euro (3000 euro x 4 jaar). Maar wij moeten het doen met 1.000 euro.
“1.000 euro? Vergeet je nu niet de vouchers te benoemen?” Nee. Deze noem ik bewust niet. Wanneer we de studievouchers namelijk onder de loep nemen blijkt dat deze vrijwel geen voordeel opleveren, zeker niet als je rechten studeert en niet van plan was een switch te maken naar de gezondheidszorg of het onderwijs.
Er is een onderscheid in wettelijk collegegeld en instellingscollegegeld. Instellingscollegegeld is gemiddeld zo’n 8.000 euro hoger dan wettelijk collegegeld. Dit kun je omzeilen door aan een tweede master of studie te beginnen tijdens je eerste opleiding. Wanneer je al een opleiding hebt afgerond betaal je namelijk per definitie instellingscollegegeld[2], tenzij je een zorg- of onderwijsopleiding volgt[3]. Nu is het zo dat aan het inzetten van de studievoucher een aantal voorwaarden is verbonden, waarvan één: de studievoucher is alleen inzetbaar voor studenten die al een hbo- of wo-diploma hebben behaald[4]. Je krijgt dus 2.000 euro korting op een studie waarvoor je verplicht instellingscollegegeld betaalt. Een aantal voorbeelden toegespitst op rechtenstudenten:
“Om mij even in juridische begrippen uit te drukken; a contrario geredeneerd kóst het je dus zo’n 10.000 euro om een studievoucher in te zetten.”
Het instellingstarief voor een tweede master rechten aan de universiteit Leiden kostte dit studiejaar 15.100 euro[5]. Het instellingstarief voor een tweede master aan de Erasmus School of Law kost 13.500 euro[6]. Het wettelijk collegegeld bedraagt voor beide masters 2.209 euro. Om mij even in juridische begrippen uit te drukken; a contrario geredeneerd kóst het je dus zo’n 10.000 euro om een studievoucher in te zetten. Daar komt nog bij dat de tweede voorwaarde voor het inzetten van de studievoucher is dat dit geschiedt vanaf het 5e tot het 10e jaar na het behalen van het diploma[7]. Met deze wetenschap denk ik dat de meeste studenten uit deze twee mogelijkheden zouden kiezen voor een korting op hun lening van 1.000 euro.
Wat mij betreft kan de regering twee dingen doen: de naam van deze regeling aanpassen, en dan vooral een meer passend woord vinden voor ‘compensatie’, of de regeling herzien, en uitwerken tot een regeling die wél eer doet aan de naam compensatieregeling. Mijn voorkeur gaat uit naar de tweede optie. Ik heb goede hoop. Op de website van DUO staat namelijk vermeld: De regering wil studenten compenseren die de afgelopen jaren geen basisbeurs hebben gehad. Ze krijgen keuze tussen korting op hun studieschuld of een studievoucher. Er is nog niets definitief. Zo gauw er meer bekend is, leest u dat hier[8].
Hieruit kunnen we afleiden dat de regering wel degelijk voornemens is ons écht te compenseren – zoals dat ook staat in het eerder aangehaalde regeerakkoord – en dat het huidige voorstel nog niet definitief is. Op 5 februari a.s. is een protest gepland.[9] Persoonlijk hoop ik dat alle studenten hier zijn om hun stem te laten horen! Zelf heb ik deze bewuste dag twee tentamens. Ik had graag meegedaan aan het protest, maar met de behoorlijke studieschuld die ik reeds heb opgebouwd loop ik liever géén vertraging op.
Auteur: Hanne Bruijnes
[1] kabinetsformatie2021.nl, ‘Coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’’, p.21.
[2] rijksoverheid.nl, Wanneer betaal ik wettelijk collegegeld en wanneer instellingscollegegeld?, via: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hoger-onderwijs/vraag-en-antwoord/wanneer-moet-ik-collegegeld-betalen
[3] rijksoverheid.nl, Wanneer betaal ik wettelijk collegegeld en wanener instellingscollegegeld?, via: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/hoger-onderwijs/vraag-en-antwoord/wanneer-moet-ik-collegegeld-betalen
[4] duo.nl, Studievouchers, via: https://duo.nl/zakelijk/hoger-onderwijs/studentenadministratie/studievouchers.jsp
[5] universiteitleiden.nl, Collegegeld; Tweede Nederlandse master, via: https://www.universiteitleiden.nl/onderwijs/opleidingen/master/rechtsgeleerdheid/arbeidsrecht/toelating-en-aanmelding/collegegeld#tweede-nederlandse-master
[6] eur.nl, Collegegeldtarieven 2022-2023; Masteropleidingen; ESL, via: https://www.eur.nl/onderwijs/praktische-zaken/inschrijving/collegegeld/collegegeldtarieven-2020-2021
[7] duo.nl, Diploma behaald, via: https://duo.nl/particulier/diploma-behaald/voucher-voor-nascholing.jsp
[8] duo.nl, Diploma behaald, via: https://duo.nl/particulier/diploma-behaald/voucher-voor-nascholing.jsp
[9] nietmijnschuld.nl, Compensatieprotest 5 februari, via: https://www.nietmijnschuld.nl/petitie#/