Vorige week hebben jullie kunnen lezen hoe meneer Dotinga zijn studententijd in Utrecht en Parma heeft ervaren, wat hem heeft bewogen zijn studie in de Verenigde Staten voort te zetten en hoe hij bij Vogelbescherming Nederland is beland. Dat is alleen niet waar ons gesprek eindigde. Zo vertelde hij ons onder andere wat een jurist zoal doet bij Vogelbescherming Nederland en over de zaken waar hij momenteel druk mee in de weer is. Benieuwd naar zijn verhalen? Lees dan deze week het tweede deel van het interview met Mr. Harm Dotinga.
Senior jurist bij Vogelbescherming Nederland
Meneer Dotinga legt uit dat een jurist bij Vogelbescherming Nederland zich voornamelijk bezighoudt met drie dingen: adviseren, procederen en lobbyen. Allereerst de juridische advisering. Naast collega’s te ondersteunen wanneer zij met juridisch-inhoudelijke vragen zitten, kunnen ook vrijwilligers en leden vragen stellen. Voor eenvoudige vragen kunnen mensen doorgaans terecht bij het Vogelinformatieteam.[1] Het soort vragen dat meneer Dotinga krijgt varieert enorm. Zo wordt hem de ene dag gevraagd over het mogen weghalen van een nest in het broedseizoen en de andere dag over de stikstofwetgeving. Zo nu en dan schrijft hij ook stukjes naar aanleiding van zulke vragen, deze zijn te lezen op de website van Vogelbescherming Nederland.[2]
Zo komt er ieder jaar wel een vraag binnen over het weghalen van nesten. Meneer Dotinga besloot daarom het stuk “Snoeien in het broedseizoen, mag dat?”[3] te schrijven, waarin hij uiteenzet wat de wet nu precies vereist. “Mensen weten vaak niet dat zowel vogels als hun nesten zijn beschermd”, vertelt meneer Dotinga. Hij raadt daarom aan, wanneer jij de buren ziet loeren naar een nest in hun heg, hen vriendelijk te vragen te wachten tot na het broedseizoen. “Preventief optreden helpt meestal het beste”. Daarnaast werd hem gevraagd om een artikel te schrijven in het magazine Uilen over hoe het zat met de nestbescherming en het aanwijzen van natuurgebieden voor de oehoe. Toen hij dat eenmaal had uitgezocht en op papier had staan, vond hij het geen gek idee er ook maar gewoon een blog van te maken die zag op de juridische bescherming van uilensoorten, toepasselijk getiteld “Hoe zijn de Nederlandse uilen juridisch beschermd?”.[4]
““Mensen weten vaak niet dat zowel vogels als hun nesten zijn beschermd”, vertelt meneer Dotinga. Hij raadt daarom aan, wanneer jij de buren ziet loeren naar een nest in hun heg, hen vriendelijk te vragen te wachten tot na het broedseizoen.”
Procederen
Naast adviseren, is hij gemachtigd om namens Vogelbescherming Nederland te procederen. Nederland is een belangrijk punt voor trekvogels vanwege de ‘wetlandgebieden’ zoals de Waddenzee, het IJsselmeer en het deltagebied. Een grutto klopt alleen niet zelf aan wanneer er dingen mis dreigen te gaan. Daarom bestaat er een netwerk van wetlandwachten en houden zij, samen met andere vrijwilligers en collega’s bij Vogelbescherming Nederland in de gaten welke ontwikkelingen zich voordoen. Afhankelijk van het type ontwikkeling wordt vastgesteld of in actie moet worden gekomen. Vaak gebeurt dit in samenwerking met andere organisaties.
Het is volgens meneer Dotinga goed om je als jurist te realiseren dat het recht niet puur abstract is en het – in ieder geval bij Vogelbescherming Nederland – handig is om ook ecologische en soortenkennis te hebben. Te meer omdat hij in zijn bezwaar- en beroepschriften vaak uiteenzet hoe het gaat met een soort en waar problemen (kunnen) ontstaan. Hij staat er gelukkig niet alleen voor. Momenteel zijn er twee juristen werkzaam bij de organisatie en worden zij ondersteund door inhoudelijke collega’s en werken zij samen met ingehuurde advocaten. Dit kan echter een prijzige aangelegenheid zijn en dus moet soms de afweging worden gemaakt geen zaak te beginnen. Dit gebeurt gelukkig maar zelden omdat er goed wordt ingezet op strategisch samenwerken zodat de slagkracht wordt vergroot en de lasten verdeeld.
“Het is volgens meneer Dotinga goed om je als jurist te realiseren dat het recht niet puur abstract is en het – in ieder geval bij Vogelbescherming Nederland – handig is om ook ecologische en soortenkennis te hebben.”
Lobbyen
Voordat juridische actie wordt ondernomen, wordt meestal geprobeerd op andere manieren tot een oplossing te komen. Meneer Dotinga geeft namelijk te kennen dat een juridische procedure vaak langdurig is en een onzekere uitkomst biedt. Het wordt daarom pas ingezet als ultimum remedium, zo vertelt hij. “Het heeft geen zin te procederen in de hoop iets te winnen; je moet zorgvuldig voorbereid zijn en een kans van slagen hebben. Daarnaast verlies je geloofwaardigheid als je het middel te vaak inzet.”. Daarom wordt gekozen voor zaken die een groot belang dienen, zaken die écht belangrijk en kansrijk zijn en via de juridische weg bewandeld kunnen en moeten worden.
Aldus wordt vaak gekozen om al lobbyend de vogelvriendelijke natuurwetgeving te ontwikkelen, behouden en beschermen. Zijn eerste ervaring met lobbyen was met de ontwikkeling van de Wet natuurbescherming, toen nog een conceptwetsvoorstel. Samen met een grote groep NGO’s – denk onder andere aan Natuurmonumenten en het Wereld Natuur Fonds – heeft Vogelbescherming Nederland toen campagne gevoerd. “Grote, complexe onderwerpen vereisen namelijk slagkracht, vandaar een brede samenwerking”, legt meneer Dotinga uit. In samenwerking met juristen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft hij toen wetgevingswerk gedaan en samen met Kamerleden initiatiefwetgeving geschreven.
Momenteel lobbyt hij om de stikstofwetgeving aan te scherpen. Volgens meneer Dotinga is “de stikstofwetgeving niet ambitieus genoeg en is aanscherping vereist omdat stikstof een groot probleem is in natuurgebieden.”. Daarnaast is hij druk bezig geweest om de Wet natuurbescherming zo goed mogelijk te doen landen in de aanstaande Omgevingswet. Het feit dat de relatief jonge, goed gestructureerde Wet natuurbescherming na enkele jaren al wordt opgenomen in de nieuwe Omgevingswet ervaart meneer Dotinga als iets wat zijn werk spannend houdt. “Er zijn telkens nieuwe ontwikkelingen”, vertelt hij. “De verandering is continu, en dat biedt zowel uitdagingen als kansen.”.
““Er zijn telkens nieuwe ontwikkelingen”, vertelt hij. “De verandering is continu, en dat biedt zowel uitdagingen als kansen.”.”
Onderhandelen
Tot slot is onderhandelen een wezenlijk aspect van de werkzaamheden. Met ingetogen trots vertelt hij dat het maximale voor vogels is beklonken bij het Noordzeeakkoord.[5] Wel merkt hij op dat er toen is ingestemd met ontwikkelingen, zoals windmolenparken, waarvan je vooraf niet goed kan inschatten hoe deze in de praktijk zullen uitwerken. Desalniettemin is afgesproken dat deze niet zullen worden geplaatst in natuurgebieden en op andere ecologisch kwetsbare maritieme locaties die functioneren als rust- en foerageergebieden voor vogels. Ook wordt er maximaal ingezet op het mitigeren van negatieve effecten van windparken op vogels en andere diersoorten.
Recente zaken
Op de vraag of er nog interessante zaken liepen, reageerde meneer Dotinga enthousiast dat er “altijd interessante zaken lopen!”. Zo heeft Vogelbescherming Nederland laatst een procedure rondom het afschieten van smienten in Zuid-Holland gewonnen. Deze overwinterende eendensoort werd tot voor kort in grote getalen afgeschoten in deze provincie in het kader van schadebestrijding omdat zij agrarische grasvelden begrazen. In eerste instantie werd het gelijk gehaald bij de rechtbank en de Raad van State heeft die uitspraak bevestigd.[6]
“Op de vraag of er nog interessante zaken liepen, reageerde meneer Dotinga enthousiast dat er “altijd interessante zaken lopen!”.”
Momenteel is meneer Dotinga bezig met een procedure rondom weidevogels.[7] Hij herinnert zich nog goed dat het vroeger wemelde van de vogels in de weilanden maar dat de populaties al jaren teruglopen. Uiteindelijk hoopt hij dat de Europese Commissie een inbreukprocedure zal starten tegen de Nederlandse overheid en Nederland zich harder zal maken voor de bescherming van leef- en broedgebieden.
Ook speelt er een zaak rond de ontwerpbesluiten om spieringvisserij in de Waddenzee toe te staan.[8] Door de komst van de Afsluitdijk verdween de open verbinding tussen de Waddenzee en het IJsselmeer en daarmee de mogelijkheid voor vissoorten zoals de spiering om van zout- naar zoetwater te trekken. Gelukkig worden de spuisluizen op bepaalde punten zo beheerd dat deze zeevissen het IJsselmeer toch kunnen bereiken. Echter, het Ministerie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is voornemens een vergunning te verlenen voor spieringsvisserij bij deze punten. Gevreesd wordt dat zij massaal de spiering zullen wegvangen, een belangrijke voedselbron voor verschillende vogelsoorten. Hier maakt meneer Dotinga zich hard voor en heeft kort na ons gesprek zijn bezwaarschrift hiertegen ingediend.
De Vogelrichtlijn
In zijn blog “Waar zouden wij zijn zonder de Vogelrichtlijn?”[9] noemt meneer Dotinga het de “krachtigste natuurwetgeving ter wereld”. Wij konden het dan ook niet laten hier twee vragen over te stellen, namelijk: Wat vindt u ervan dat de Vogelrichtlijn niet van toepassing is op exoten zoals de nijlgans en groene halsbandparkiet en wat de kans van slagen is voor de Franse President Macron om verboden traditionele vangmethodes opnieuw te legaliseren?
Ten aanzien van de eerste vraag antwoord meneer Dotinga dat er “natuurlijk een reden is dat deze soorten niet beschermd zijn omdat zij invasief kunnen zijn, een effect kunnen hebben op inheemse flora en fauna of schade veroorzaken.”. Vooral dat laatste is iets waar de nijlganzen zich schuldig aan maken en daarom staan zij sinds 2017 op de lijst van de voor de Europese Unie zorgwekkende invasieve uitheemse soorten.[10] Dit staat toe de soort actief te bestrijden maar is volgens hem dweilen met de kraan open. Persoonlijk heeft hij ook niet al te veel moeite met de soort maar begrijpt het sentiment wanneer zij schade veroorzaken. Volgens hem is het echter niet realistisch de exoten compleet te verwijderen uit Nederland: “Kwijtraken zul je ze toch niet zo snel.”.
Ongeveer vier maanden geleden kwam in het nieuws dat de Franse president Macron het vangen van zangvogels met lijmstokken zou her-autoriseren terwijl hij een maand eerder jagers had gesommeerd hiermee te stoppen.[11] Meneer Dotinga vertelt dat er een uitgebreide discussie bestaat rondom de juridische toelaatbaarheid van deze ‘traditionele vangmethodes’. “Het is namelijk zo dat jacht op vogelsoorten enkel is geoorloofd onder strikte voorwaarden” vertelt hij, “en het gebruik van niet-selectieve vangstmethoden als lijmstokken is verboden”.
De Vogelrichtlijn bevat lijsten met soorten die in alle of bepaalde lidstaten mogen worden bejaagd.[12] De Franse lijst is bijzonder lang. Waar het gemiddelde op 30 soorten ligt en het in Nederland slechts gaat om 2 soorten, staat Frankrijk de jacht op 64 soorten toe.[13] Om jacht op deze soorten toe te staan moet wel worden aangetoond dat dit geen bedreiging vormt voor de instandhouding van de soort.[14]
Jacht met lijmstokken is niet toegestaan, omdat de Vogelrichtlijn het gebruik van non-selectieve vangmethoden verbiedt. Echter, hierop kan een uitzondering worden gemaakt en de Franse overheid lijkt hier misbruik van te maken, te meer omdat deze uitzondering zeer restrictief moet worden uitgelegd. Daar is onlangs een prejudiciële vraag over gesteld aan het Europese Hof van Justitie in een procedure begonnen door de Franse partner van Vogelbescherming Nederland (LPO).[15] De Franse Raad van State bevestigde later wat het Hof toen stelde, namelijk dat de lijmstokvangmethode in Frankrijk niet mag worden toegestaan.[16]
“Meneer Dotinga vertelt dat er een uitgebreide discussie bestaat rondom de juridische toelaatbaarheid van deze ‘traditionele vangmethodes’. “Het is namelijk zo dat jacht op vogelsoorten enkel is geoorloofd onder strikte voorwaarden” vertelt hij, “en het gebruik van niet-selectieve vangstmethoden als lijmstokken is verboden”.
Hopelijk heeft dit interview met meneer Dotinga jullie laten inzien dat rechtenstudenten wel degelijk een verschil kunnen maken voor het milieu. De rechtenstudie stelt jou namelijk instaat om je in te zetten voor vrijwel alles wat jij belangrijk vindt. Natuurlijk kun je streven naar een mooie carrière bij Bird & Bird, maar weet dat ook échte vogels zo nu en dan een jurist nodig hebben. Momenteel zijn zij nog in goede handen bij meneer Dotinga maar wie weet, misschien kun jij op een dag ook de strijd aangaan met de Nederlandse overheid om zo onze natuur te beschermen.
Zou jij graag op de hoogte blijven van alles wat Vogelbescherming Nederland doet voor de Nederlandse natuur? Volg hen dan op www.vogelbescherming.nl of via Instagram, Facebook en LinkedIn en volg meneer Dotinga via LinkedIn!
[1] Het contactformulier van de vogelbescherming is te vinden via deze link.
[2] Overzicht van publicaties door Harm Dotinga op Vogelbescherming.nl
[3] Harm Dotinga, ‘Snoeien in het broedseizoen, mag dat?’, (Vogelbescherming.nl, 10 april 2017).
[4] Harm Dotinga, ‘Hoe zijn de Nederlandse uilen juridisch beschermd?’, (Vogelbescherming.nl, 13 december 2018).
[5] Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving, ‘Het Akkoord voor de Noordzee’, (Rijksoverheid.nl, 19 juni 2020).
[6] ABRvS 7 april 2021, ECLI:NL:RVS:2021:745.
[7] Vogelbescherming Nederland, ‘Vogelbescherming dient Europese klacht in tegen Nederland ’, (Vogelbescherming.nl, 8 november 2016).
[8] Ontwerpbesluiten van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, te raadplegen via https://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/beschermde-planten-dieren-en-natuur/wet-natuurbescherming/zienswijze/vergunning-spieringvisserij-waddenzee.
[9] Harm Dotinga, ‘Waar zouden wij zijn zonder de Vogelrichtlijn?’, (Vogelbescherming.nl, 5 april 2019).
[10] Verordening (EU) 2016/1141; Verordening (EU) 2017/1263; Verordening 2019/1262.
[11]BirdGuides, ‘Macron prepared to backtrack on French hunting ban’, (Birdguides.com, 23 september 2021).
[12] Artikel 8 lid 1 jo. Annex IV Vogelrichtlijn.
[13] BBC News, ‘Glue bird traps: Macron suspends use amid EU row’, (BBC.com, 27 augustus 2020).
[14] Artikel 7 lid 1 Vogelrichtlijn.
[15] Arrest van het Hof in zaak C‑900/19, 17 maart 2021.
[16] AP News, ‘France’s top court bans glue trapping to hunt birds’, (APnews.com, 28 juni 2021).