Een ieder die van tijd tot tijd het gefladder in onze parken gadeslaat, zal met wat geluk kunnen genieten van de prachtige koperwiek of een flamboyante vinkensoort. Met name de putter is een ware verschijning met zijn bontgekleurde maskertje en bijna gouden vleugels. Velen zullen dan ook vast wel eens hebben gedacht: Ach, wat enig zou het zijn deze vogeltjes iedere dag in mijn tuin te hebben? Na de introductie van het ringsysteem werd dit mogelijk maar kwamen de vogels letterlijk en figuurlijk in de knel. Lees wat het ringsysteem precies inhoudt, hoe het is ontstaan en waarom er zo snel mogelijk een punt achter moet komen.
De pootring
Laten wij beginnen bij het begin: Wat is een pootring? Het is een klein metalen ringetje met daarop gegevens. Dit wordt om een vogelpoot geklemd waardoor de vogel eenvoudig kan worden geïdentificeerd. Het is in wezen een soort vogelpaspoort. Middels pootringen trachtte de wetgever wilde vogels te beschermen. In theorie zouden namelijk enkel pasgeboren kuikens geringd kunnen worden en werd de handel van in het wild gevangen vogels aldus verhinderd. De theorie staat echter haaks op de realiteit en het systeem is vleugellam.
De avicultuur in Nederland
Men houdt al sinds jaar en dag zangvogels om van hun schone zangkunsten en verenkleed te genieten. Er ontstond zelfs een levendige handel; omstreeks 1900 verhandelde een Rotterdamse vogelhandelaar jaarlijks maar liefst 10.000 uit het wild afkomstige vogels.[1] Echter, anno 1852 werd al verboden de nachtegaal te vangen en werd het aantal vergunningen om zangvogelsoorten te onttrekken aan de natuur geleidelijk gereduceerd.[2] Gaandeweg werden inheemse soorten beter beschermd. Deze trend stopte helaas in 1997. In navolging op het Vergy-arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen werd besloten de Regeling uitvoering Vogelwet 1936 te wijzigen. Vanaf dat moment begint het ringsysteem een rol te spellen.
“De theorie staat echter haaks op de realiteit en het systeem is vleugellam.”
Het Vergy-arrest
De Franse heer Vergy werd ervan verdacht een beschermde vogelsoort te hebben verhandeld en zou aldus in strijd hebben gehandeld met een Franse regeling gebaseerd op de Vogelrichtlijn. Echter, de verdachte opperde dat de vogel in gevangenschap was geboren. Mede daarom zou noch de Franse regeling noch de richtlijn van toepassing zijn. Het Hof geeft in haar arrest uiteindelijk te kennen dat, omdat de richtlijn de “bescherming van vogelpopulaties in hun natuurlijke milieu beoogd,” haar beschermingsregime geen toepassing vindt op in gevangenschap geboren vogels. Kort samengevat betekende dit dat inheemse vogelsoorten geboren in gevangenschap vanaf nu mochten worden verhandeld.
Wijziging van de Regeling uitvoering Vogelwet 1936
Vanzelfsprekend diende de bestaande Nederlandse wetgeving te worden bijgesteld. Voorheen was de handel in, en het bezit van inheemse vogelsoorten absoluut verboden om wilde populaties te beschermen en te voorkomen dat wilde vogels als ‘gekweekt’ werden verhandeld.[3] Echter, na de wetswijziging was het wél toegestaan deze vogels te verhandelen – mits zij waren voorzien van een gesloten pootring. Deze ring zou namelijk ontegenzeggelijk aantonen dat zij uit kweek voortkwamen.
“Voorheen was de handel in, en het bezit van inheemse vogelsoorten absoluut verboden om wilde populaties te beschermen en te voorkomen dat wilde vogels als ‘gekweekt’ werden verhandeld.”
De (il)legale vogelhandel
De vraag is nu; Waarom is dit een probleem? Wat is er mis met het houden van een goudvink of huismus? In feite vraagt u dan wat er mis is met de vogelhandel. Het volledige antwoord op deze vraag blijf ik u vooralsnog schuldig en zal mij ditmaal enkel toeleggen op een specifiek aspect hiervan: het ringsysteem.
De introductie van het ringsysteem
Het onderliggende idee was dat een gesloten pootring enkel kon worden aangebracht bij zeer jonge vogels – die schijnbaar volgens de wetgever niet bestonden in, of konden worden vervreemd uit de natuur.[4] Daarnaast had ook stil moeten worden gestaan bij de vraag hoe men plotsklaps vogels kon verhandelen die voorheen niet gehouden mocht worden én hoe men vogels kan blijven verhandelen terwijl zij zich nauwelijks tot niet voortplanten in gevangenschap. Waar kwamen die vogels toch vandaan? Het hek was helaas al van de dam; binnen drie jaar tijd had ruim 10% van de Nederlandse vogelhouderij zich gericht op het houden van inheemse soorten en tien jaren later werd vermoed dat ruim 90% van de op vogelmarkten aangeboden inheemse vogels afkomstig waren uit het wild.[5]
Het manke ringsysteem
Wilde vogels kunnen niet geringd worden? U zal wellicht aan uw water al aanvoelen dat het systeem niet waterdicht is. Kerkuilen en torenvalken nestelen bijvoorbeeld geregeld in nestkasten. Dat maakt deze soorten vaak eenvoudig bereikbaar. De kuikens worden dan geroofd en witgewassen middels tal van manieren en de ouders staan aan de vooravond van hun lijdensweg.[6] Na te worden gescheiden van hun kroost, wordt met grof geweld een doorgezaagde ring om hun poot gebogen en probeert men – na bevestiging – het zaagvlak met gloeiendhete soldeerbouten te verbergen. Zelfs indien vogels niet worden gemutileerd door het proces, dan zijn zij voor het leven getekend, zichtbaar gehavend en in hun verdere bestaan gehinderd door de ringen. De foto’s van gebroken poten zal ik u besparen, maar neemt u van mij aan dat het geen zachtzinnig proces is; de dood treedt veelvuldig in.
Ook niet geheel verassend is dat de Algemene Inspectiedienst in 2004 heeft aangetoond dat er meer vogelringen worden aangevraagd dan er vogels worden geboren in gevangenschap.[7] Alsof dat nog niet vreemd genoeg is, kan u raden wie over de afgifte, controle én administratie van deze ringen gaat? De vogelbonden zelf, die worden gerund door de mensen die deze vogels houden, kweken, verhandelen en kopen. Is de louche slager hier zijn eigen, verrotte vlees aan het keuren?
“Zelfs indien de vogels niet worden gemutileerd door het proces, dan zijn zij voor het leven getekend, zichtbaar gehavend en hun verdere bestaan gehinderd door de ringen.”
Tijd voor herziening
Het is aan u om uw eigen conclusie te trekken, maar in mijn optiek zijn de vogels vogelvrij verklaard na het uitspreken van het Vergy-arrest en is het ingevoerde ringsysteem mank. Wilde vogels vallen ten prooi aan winst beluste stropers en verzamelaars die zich willens en wetens van de domme houden. Zolang men niet instaat is om de handel te reguleren, uitwassen aan banden te leggen en vogels te behoeden van een triest bestaan en de martelingen die hiermee gepaard gaan, zou ernstig moeten worden overwogen de gevolgen van het Vergy-arrest terug te draaien. Laten wij allen van de beeldschone putter blijven genieten, maar wel met een verrekijker in de natuur.
Geschreven door: S. L. van Muiswinkel
Commissaris van NILS Netherlands
Foto via Pixabay
[1] Jan Hendrik de Rijk, ‘Vogels en mensen in Nederland 1500-1920’, (Academisch proefschrift, 2015), p. 29.
[2] Jan Hendrik de Rijk, p. 30.
[3] Staatscourant, ‘Wijziging Regeling uitvoering Vogelwet 1936’, (Staatscourant, 1997), p. 9.
[4] Staatscourant, ‘Wijziging Regeling uitvoering Vogelwet 1936’, (Staatscourant, 1997), p. 9.
[5] Arnold van Kreveld, ‘Gekweekt met de vangkooi’, (Onderzoeksrapport, 2007), p. 4/20.
[6] Arnold van Kreveld, p. 9.
[7] Arnold van Kreveld, p. 11.