Laten we teruggaan naar de periode waarin jij jouw zinnen had gezet op het volgen van een studie rechtsgeleerdheid en jij je hiervoor had ingeschreven. Je bent al aan het fantaseren over dat prestigieuze advocatenkantoor of die rechtszaal waar je, in een strak pak of met een toga aan, het recht praktiseert. Hoe glamoureus die toekomstplannen ook zijn, eenmaal student kan de realiteit, ook wel ‘het leven’ genoemd, met nare en onverwachte wendingen komen. Zo kan de huurbaas van jouw studentenkamer besluiten om de huurprijs even flink te verhogen, kun je in de clinch raken met de examencommissie over de geldigheid van een cijfer of raak je verwikkeld in een burenruzie. Een rechtsbijstandsverzekering zou in dergelijke situaties soelaas kunnen bieden. Althans, dat dacht 54% van de bevolking in 2016.[1] Hoe kijken rechtenstudenten hiernaar? Zouden rechtenstudenten ook een rechtsbijstandsverzekering moeten hebben of zijn zij – en denken zij – prima in staat te zijn om hun mannetje te staan als zij in een conflict verwikkeld raken?
Een rechtsbijstandverzekering is een verzekering die hulp en advies biedt bij juridische problemen. In de markt van juridische diensten is het een relatief nieuw fenomeen.[2] De rechtsbijstandverzekering in zijn huidige vorm deed in 1917 zijn intrede in de autosportbranche. La Défense Automobile et Sportive, afgekort ‘DAS’, was de eerste opgerichte vereniging van rechtsbijstand en werd opgericht door het bestuur van een autoclub in de stad Le Mans. Gelijktijdig aan de ontwikkeling in Frankrijk begon ook in Duitsland de rechtsbijstandverzekering vorm te krijgen met eerst de oprichting van de Duitse variant van DAS (Deutsche Automobilschutz, Allgemeine Rechtsschutz Versicherungs-AG) in 1928 en ARAG (Allgemeine Rechtsschutz-Versicherung- AG) in 1935. Ook in België deed de rechtsbijstandverzekering al relatief vroeg zijn intrede, om precies te zijn in 1937 met de oprichting van de eerste zelfstandige maatschappij die zich richtte op rechtsbijstand. Al deze verzekeringsmaatschappijen hielden zich initieel bezig met verkeersschades en breidden later hun diensten uit naar het ruime dienstenpakket zoals wij deze vandaag de dag kennen.
In 1955 werd er in Nederland voor het eerst een rechtsbijstandverzekering aangeboden door de N.V. Arnhemsche Verzekering Maatschappij. De Bataafsche Verzekering Maatschappij en de N.V. Sociëteit voor Verzekering en Herverzekering volgden kort daarna. Deze multibranche verzekeraars legden zich toe op meerdere verzekeringen tegelijk. In de jaren 60 van de vorige eeuw maakten gespecialiseerde verzekeraars, ookwel monobranche verzekeraars, hun intreden. Zij legde zich enkel toe op het aanbieden van rechtsbijstandverzekeringen. Dit waren de Verenigde Verzekerden N.V., D.A.S. de Nederlandse Rechtsbijstand Verzekeringsmaatschappij N.V. en ARAG Algemene Rechtsbijstand Verzekeringmaatschappij N.V.
De mogelijkheden van rechtsbijstandverzekeraars om in natura rechtsbijstand te leveren zijn sinds de jaren 90 van de vorige eeuw in ruime mate toegenomen. Sinds 1 mei 1997 is namelijk de toegang tot de balie van de Nederlandse Orde van Advocaten voor juristen van rechtsbijstandverzekeraars en schaderegelingskantoren opengesteld. Tevens is op 1 juli 2011 de competentiegrens van kantongerechten tot €25.000,- opgehoogd. Het marktaandeel van de rechtsbijstandverzekeraar is in de markt van juridische bijstand in de loop der jaren dan ook fors gegroeid. Zo bezat de rechtsbijstandverzekeraar in 2009 een marktaandeel van 9% tegenover een marktaandeel van 11% die de advocatuur bezat. De rechtsbijstandsverzekeraar is dus wel degelijk een concurrent voor de advocatuur.
In een rondgang bij studenten Rechtsgeleerdheid aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam is gevraagd wat zij weten van rechtsbijstandverzekeringen en of zij een rechtsbijstandverzekering hebben. Eveline (24) denkt dat mensen kiezen voor een rechtsbijstandsverzekering als zij denken niet voldoende draagkracht te hebben om een advocaat te kunnen bekostigen en denken die wel nodig te zullen hebben. Op de vraag of ze zelf een rechtsbijstandverzekering heeft, antwoordt Eveline dat ze er geen heeft. Zij denkt als rechtenstudent prima in te staat te zijn om niet al te ingewikkelde juridische kwesties zelf op te lossen. Dymphy (23) heeft wel een rechtsbijstandverzekering. Ze is aangesloten bij AON IAK en zij geniet rechtsbijstand als zij betrokken raakt bij een verkeersgeschil. Rechtsbijstandverzekeraars maken over het algemeen gebruik van een modulair stysteem. Naast de module verkeer, bieden rechtsbijstandverzekeraars vaak ook modules zoals consument, inkomen, wonen, fiscaal en vermogen, eigendom onroerende zaken en verhuur onroerende zaken aan. Christiaan (22) heeft net als Eveline ook geen rechtsbijstandverzekering. Hij vraagt zich hardop af of het wel noodzakelijk is om er één te hebben. Op de vraag of rechtenstudenten een rechtsbijstandverzekering zouden moeten hebben antwoordt hij dat hij een gemiddelde student niet zo snel in de situatie terecht ziet komen dat hij of zij rechtsbijstand nodig zal hebben.
Er zijn legio mogelijkheden voor een rechtenstudent om verzekerd te zijn voor juridische bijstand. Naast de mogelijkheid van een rechtsbijstandverzekering is er ook nog de mogelijkheid van prepaid rechtshulp.[3] Dit is een goed alternatief voor als je niet vast wil zitten aan een rechtsbijstandverzekering en de bijbehorende maandelijkse premie. Daarnaast is er ook geen sprake van een eigen risico, franchise of wachttijd. De franchise is een drempelbedrag van €100,- tot €250,- en de verzekeraar behandelt alleen een claim indien de schade dat drempelbedrag overstijgt. De wachttijd houdt in dat de verzekerde gedurende die periode nog geen claims kan indienen. Deze wachttijd die door de meeste verzekeraars wordt gehanteerd is er, omdat verzekeraars geen rechtsbijstand willen bieden voor zaken waar al een juridisch conflict gaande is of er aan zit te komen.[4] Toch kleven er ook nadelen aan losse rechtshulp. Zo kun je bij de meeste aanbieders alleen maar terecht met geschillen over een aankoop, wonen of met je werkgever. Ook krijg je in de meeste gevallen niet de hulp van een advocaat, maar van een gespecialiseerde jurist. Natuurlijk is het ook gewoon mogelijk om een advocaat in te schakelen. Echter blijkt uit een onderzoek van de Consumentenbond in 2018, onder 38 advocatenkantoren, dat het gemiddelde uurtarief van een advocaat in consumentenrechtzaken gemiddeld €200,- bedraagt.[5] Dat zijn in vergelijking tot de hoogte van de premie, die grofweg varieert tussen de 100 euro per jaar voor een alleenstaande die genoegen neemt met een beperkte dekking tot ca. 300 euro per jaar voor een uitgebreide gezinsrechtsbijstandverzekering, vrij hoge kosten.[6]
Naar mijn idee denk ik dat de vraag of een rechtenstudent baat heeft bij een rechtsbijstandverzekering een zeer casuïstische aangelegenheid is. Factoren die mogelijk een rechtenstudent in de richting zouden kunnen duwen van een rechtsbijstandverzekering zijn bijvoorbeeld of de desbetreffende student een kamer of woning huurt, of de student in het bezit is van een auto en of een student te maken heeft met lichamelijke beperkingen waarvan hij of zij verwacht dat die een belemmering gaan vormen tijdens de studie. Het is dus zeker aan te raden om goed de risico’s af te wegen. Als de risico’s minimaal zijn, dan kan ervoor worden gekozen om geen rechtsbijstandverzekering af te sluiten. Voor de gemiddelde student is dit in veel gevallen toch een mooie financiële besparing. Mocht hij of zij dan toch in een juridisch conflict raken, dan zijn er genoeg alternatieven waar hij of zij gebruik van zou kunnen maken.
[1] Verbond van Verzekeraars, ‘Verzekerd van Cijfers 2016’, (samenwerken.verzekeraars.nl, 10 november 2016),
https://samenwerken.verzekeraars.nl/verzekeringsbranche/cijfers/Paginas/VerzekerdVanCijfers.aspx
[2] mr. D.B. Holthinrichs, ‘De geschiedenis van de rechtsbijstandverzekering in vogelvlucht’, (Verzekeringsrecht (R&P nr. VR2) 2019/32.3, 1 september 2018), https://www.navigator.nl/document/idfcdbcefcea214fdf94b41899401fe086?ctx=WKNL_CSL_1333
[3] M. Feytens, ‘Prepaid rechtshulp’, (consumentenbond.nl, 28 december 2020) https://www.consumentenbond.nl/rechtsbijstandverzekering/prepaid-rechtshulp
[4] VvAA, ‘Waarom heeft een rechtsbijstandvezekering een wachttijd?’, (vvaa.nl, 5 september 2019), https://www.vvaa.nl/voor-leden/nieuws/wachttijd-bij-rechtsbijstandverzekering
[5] Consumentenbond, ‘Wat kost een advocaat?’, https://www.consumentenbond.nl/juridisch-advies/juridische-procedure/wat-kost-een-advocaat
[6] Judex, ‘Wat kost een rechtsbijstandverzekering?’,
https://www.judex.nl/rechtsgebied/rechtsbijstand-procedures/de-rechtsbijstandverzekering/artikelen/wat-kost-een-rechtsbijstandverzekering/#:~:text=De%20premie%20varieert%20grofweg%20tussen,jaar%20voor%20een%20uitgebreide%20gezinsrechtsbijstandverzekering.