Als student komt het volgende scenario jou vast niet onbekend voor; urenlang studeren in de bibliotheek en af en toe een bakkie pleur halen om wakker te blijven. Dit is ook mijn routine tijdens de tentamenweken. Op 25 september 2021 maakte ik echter wat anders mee. Zoals gewoonlijk ging ik naar de bibliotheek om te studeren. Bij de ingang wordt er geen QR-code gevraagd; iedereen is welkom. In de bibliotheek is ook een ‘café’. Eigenlijk is het niet echt een café; eerder een openbare ruimte binnen de bibliotheek waar alle gasten welkom zijn. Café of niet, ook hier kun je koffie halen. Om daar te kunnen zitten en studeren heb je geen QR-code nodig. Maar wanneer je opstaat om een koffie te bestellen, kun je dit niet doen zonder je QR-code te laten zien.
Raar? Vond ik ook! Uiteraard vroeg ik wat de achterliggende gedachte hiervan was. Helaas kreeg ik als antwoord: “Geen idee eigenlijk, moet van mijn baas”. Ik zag ook in haar ogen dat zij het allemaal erg scheef vond. Ik stelde mijzelf daarom de vraag: “Hoe is dit een juridisch verdedigbaar maatregel?”.
Kort geding over coronatoegangsbewijs
Blijkbaar was ik niet de enige die de maatregel apart vond. Advocaat Bart Maes heeft onlangs een kort geding aangespannen tegen de Staat. In die procedure betoogde de advocaat dat de maatregel discriminerend is en zodoende in strijd is met de grondwet en verdragen. Hij gaf aan dat vele burgers zich ‘tweederangsburgers’ voelen omdat zij enigszins buitengesloten worden.[1] De rechter in Den Haag heeft echter geoordeeld dat het coronatoegangsbewijs mag blijven bestaan en niet strafbaar is. De rechter had al eerder bij andere procedures aangegeven terughoudend op te treden bij de nieuwe corona-maatregelen. Alleen indien het zou gaan om een onredelijk beleid of een gebrek aan een wettelijk grondslag zou hij kunnen ingrijpen.
“Volgens de rechter beogen de maatregelen de verspreiding van het virus te beperken. Dit dient een legitiem doel, namelijk de bescherming van de volksgezondheid.”
De rechter vond dat er van beiden geen sprake was. Volgens de rechter beogen de maatregelen de verspreiding van het virus te beperken. Dit dient een legitiem doel, namelijk de bescherming van de volksgezondheid. Als het doel het indirect verplichten tot het nemen van de vaccinatie zou zijn, zou het natuurlijk een ander verhaal zijn geweest.
Mensenrechten
Wordt met de inwerkingtreding van de QR-code een inbreuk gemaakt op het recht op privacy of verbod van discriminatie? Wellicht dat men inderdaad gelijk denkt aan de mensenrechten. Die vraag kan echter niet gemakkelijk worden beantwoord. De overheid heeft namelijk behoorlijk wat ruimte om de mensenrechten in te perken, ook als dit een beperking oplevert voor de vrijheid van burgers. Een reden hiervoor kan zijn om de volksgezondheid te beschermen, wat uiteraard ook het formele doel is van de corona-maatregelen. De Nederlandse overheid is immers verplicht om maatregelen te treffen om de volksgezondheid te bevorderen.[2] Zij zijn daarmee ook verplicht om epidemieën te voorkomen en het recht van eenieder op een “zo goed mogelijke gezondheid” te garanderen.[3] Nou kan men zich natuurlijk afvragen of dit met zo’n QR-code wordt bevorderd en of het wel een ‘nodige’ maatregel is. Persoonlijk vind ik van niet. Ik vind het niet alleen een te vergaande maatregel, maar ook onnodig. Waarom ik dat vind? Stel je het volgende voor:
Een groep gevaccineerde mensen gaat een avondje uiteten. Uiteraard zijn zij welkom in het restaurant dankzij hun QR-codes. Om toegang te krijgen hoeven zij zich niet te laten testen. Dit neemt echter niet weg dat zij wel degelijk besmet kunnen zijn en het virus kunnen overdragen. Later die avond komt er een echtpaar. Eén van de gevaccineerden blijkt besmet te zijn met het virus. Hierdoor wordt het echtpaar besmet. Dit terwijl zij meer moeite hebben gedaan om een avondje uiteten te kunnen aangezien zij zich elke keer moeten laten testen om toegang te kunnen krijgen.
Verschillende meningen
Uit wet- en regelgeving blijkt dat de overheid verplicht is om maatregelen te nemen om de volksgezondheid te bevorderen. Uit bovenstaand scenario blijkt eigenlijk al dat zo’n QR-code niet de benodigde bescherming biedt voor de burgers. Negatief geteste mensen kunnen namelijk besmet raken door gevaccineerden. In hoeverre is zo’n maatregel dan nog gerechtvaardigd als het doel juist is om de volksgezondheid te beschermen?
Ook in de Tweede Kamer werd er fel gedebatteerd over deze maatregel. PVV-leider Geert Wilders noemde de coronapas “illegaal, onnodig en zinloos”.[4] SGP en GroenLinks waren het hiermee eens. Attje Kuiken van de PVDA gaf aan dat de coronacrisis een vertrouwenscrisis is geworden; “Velen zullen het ervaren als een verzwaring in plaats van een versoepeling”.
“ PVV-leider Geert Wilders noemde de coronapas “illegaal, onnodig en zinloos”.
Eerder werden ook al moties aangenomen waarin het kabinet de opdracht werd gegeven om nooit een directe of indirecte vaccinatieplicht toe te passen. Maar is zo’n ‘corona-pas’ of QR-code geen indirecte vaccinatieplicht? Ik neem aan dat daar veel interessante discussies over gevoerd kunnen worden. De overheid heeft de QR-code in het leven geroepen om de 1,5 meter maatregel opzij te kunnen leggen. Alhoewel Hugo de Jonge de invoering van de coronapas “de minst ingrijpende maatregel” noemt, lijkt mij de 1,5 meter regel beter. Zo kon iedereen bijvoorbeeld nog steeds uit eten, naar de bios of koffie halen zonder dat er een onderscheid werd gemaakt tussen wel en niet gevaccineerden. Maar misschien nog wel belangrijker; men werd beter beschermd door afstand dan met een QR-code.
Al met al is er voorlopig dus juridisch gezien niks mis met de nieuwe maatregel: een QR-code. Er is volgens de rechter geen sprake van discriminatie omdat je met een negatieve test vooralsnog toegang krijgt tot dezelfde plekken als gevaccineerde. In andere landen wordt de toegang tot publieke ruimtes langzamerhand onmogelijk gemaakt voor niet-gevaccineerden. Het is nog maar de vraag of Nederland dat in de toekomst ook zal doen. Zo ja, dan zien jullie mij terug met een nieuwe NILS Talks daarover!
Geschreven door Hilal Gül
Chief Publications NILS Netherlands
[1] Foto door Tim Douglas via Pexels
[2] Jaap van Dissel, ‘Coronabewijs blijft van kracht: advocaat verliest kort geding tegen staat’, (Parool.nl, 6 oktober 2021),https://www.parool.nl/nederland/coronabewijs-blijft-van-kracht-advocaat-verliest-kort-geding-tegen-staat~bd4234f8/.
[3] Artikel 22 van de Grondwet.
[4] Artikel 11 Europees Sociaal Handvest.
[5] Pim van den Dool, ‘Coronapas met minimale steun door Kamer’, (NRC.nl, 16 september 2021), https://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/16/coronapas-met-minimale-steun-door-kamer-a4058654.