Je kan er tegenwoordig niet aan ontkomen. Berichtgeving over de Oeigoerse gemeenschap in China. Deze islamitische etnische minderheid wordt door China beschouwd als een gevaarlijke groep extremisten, en China heeft besloten om dit gevaar aan te pakken. Activisten hebben jarenlang op social media geprobeerd om dit onder de aandacht te brengen. Bovendien verschenen onderzoeken in de New York Times en BBC over de daden die zijn gepleegd door het land.[1][2] De Amerikaanse regering, het Canadese Lagerhuis en de Nederlandse Tweede Kamer hebben zich er duidelijk over uitgesproken: China pleegt genocide.[3] Er zijn al een aantal diplomatieke en economische sancties genomen. De Europese Unie heeft vier Chinese functionarissen en een organisatie op een zwarte lijst geplaatst, en de Verenigde Staten hebben een verbod ingesteld op de import van katoen en tomaten uit de Xinjiang regio.[4] De plek die de Oeigoeren ooit hun thuis konden noemen, maar waar tegenwoordig de ‘heropvoedingskampen’ zich bevinden. Een misdrijf eist een vervolging. Staat de weg naar het Internationaal Strafhof hiervoor open?
Bevoegdheid
Het Internationaal Strafhof (hierna: het Hof), opgericht op basis van het Statuut van Rome, bezit de bevoegdheid om individuen te vervolgen voor de meest ernstige misdrijven die de internationale gemeenschap als geheel zorgen baren: genocide, misdrijven tegen de menselijkheid, oorlogsmisdrijven en het misdrijf van agressie.[5] Echter, voordat het Hof een zaak inhoudelijk kan behandelen, dienen er twee belangrijke vragen te worden beantwoord: bestaat de bevoegdheid om te vervolgen en wat is de reikwijdte van die bevoegdheid? In het internationaal recht wordt dit ook wel aangeduid als existence of jurisdiction en scope of jurisdiction. Er zijn drie manieren waarop een zaak naar het Hof kan worden gebracht, en waarop de bevoegdheid kan ontstaan. Een staat die partij is bij het Statuut van Rome verwijst de situatie naar de Aanklager van het Internationaal Strafhof (hierna: de Aanklager), de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties verwijst de situatie naar de Aanklager, of de Aanklager stelt zelf een onderzoek in naar aanleiding van een misdrijf.[6]
De reikwijdte van de bevoegdheid bestaat uit vier elementen: subject matter, personal, territorial, en temporal jurisdiction. Subject matter heeft betrekking op het misdrijf. Zoals eerder vermeld, heeft het Hof ‘slechts’ bevoegdheid om over een van de vier misdrijven te oordelen. Indien een zaak wordt verwezen door een staat, of indien de Aanklager zelf een onderzoek instelt, wordt de bevoegdheid van het Hof beperkt door de nationaliteit van het individu (personal) of de locatie waar het misdrijf vermoedelijk is gepleegd (territory).[7] Met andere woorden, een zaak kan alleen worden behandeld als het misdrijf is gepleegd door een onderdaan, of op het grondgebied, van een staat die partij is bij het Statuut van Rome. Tot slot moet het misdrijf zijn gepleegd na de inwerkingtreding van het Statuut van Rome (1 juli 2002) of, indien een staat na deze datum nog partij is geworden, na de inwerkingtreding van het statuut voor die staat.[8]
“De reikwijdte van de bevoegdheid bestaat uit vier elementen: subject matter, personal, territorial, en temporal jurisdiction.”
Geen verdragspartij
Aan bovenstaande voorwaarden wordt onder de huidige omstandigheden niet voldaan. China is namelijk geen partij bij het Statuut van Rome. Dus Chinese individuen, zoals de vier functionarissen die op een zwarte lijst zijn geplaatst vanwege hun mogelijke betrokkenheid bij het misdrijf, kunnen niet worden vervolgd. De situatie in China zou eventueel nog kunnen worden verwezen naar de Aanklager door de VN Veiligheidsraad, maar de kans dat dit zal gebeuren is zeer klein. China is een van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad en het land heeft ook al duidelijk aangegeven wat het van de beschuldigingen vindt. Het land heeft zelfs, in reactie op de Europese sancties, een lijst opgesteld met een aantal individuen en organisaties binnen de Europese Unie die niet meer welkom zijn in China.[9]
De weg naar het Internationaal Gerechtshof staat ook niet open. Hoewel China partij is bij het Genocideverdrag van 1948, heeft China een voorbehoud gemaakt met betrekking tot artikel IX, dat voorziet in het voorleggen van geschillen over de interpretatie en toepassing van het Verdrag aan het Internationaal Gerechtshof. Verder heeft China ook geen andere mededelingen gedaan waaruit zou moeten blijken dat het land de bevoegdheid van het Internationaal Gerechtshof erkent.[10]
Geen toegang
De twee belangrijke permanente internationale gerechtshoven zijn onder de huidige omstandigheden niet toegankelijk om te oordelen over de gebeurtenissen die op Chinees grondgebied plaatsvinden. Het voelt verkeerd dat een staat niet ter verantwoording kan worden geroepen op de wijze die speciaal is ontwikkeld in reactie op de gruwelmisdrijven uit de vorige eeuw. Misdrijven die nooit meer mochten plaatsvinden, maar dat toch doen. Hoewel er een aantal andere sancties zijn ingevoerd, zoals inreisverboden voor een aantal Chinese individuen en importverboden voor een aantal Chinese producten, is het nog maar de vraag of dit genoeg zal zijn om een einde te maken aan de situatie in Xinjiang.
“Het voelt verkeerd dat een staat niet ter verantwoording kan worden geroepen op de wijze die speciaal is ontwikkeld in reactie op de gruwelmisdrijven uit de vorige eeuw.”
Geschreven door Rania Kazouti.
[1] Ramzy, A. en Buckley, C. (2019, 16 november). ‘Absolutely No Mercy’: Leaked Files Expose How China Organized Mass Detentions of Muslims. The New York Times. https://www.nytimes.com/interactive/2019/11/16/world/asia/china-xinjiang-documents.html
[2] Hill, M., Campanale, D. en Gunter, J. (2021, 2 februari). ‘Their goal is to destroy everyone’: Uighur camp detainees allege systematic rape. BBC News. https://www.bbc.com/news/world-asia-china-55794071
[3] NOS. (2021, 25 februari). Meerderheid Kamer: behandeling Oeigoeren door China is genocide. https://nos.nl/artikel/2370254-meerderheid-kamer-behandeling-oeigoeren-door-china-is-genocide.html
[4] Swanson, A. (2021, 13 januari). U.S. Bans All Cotton and Tomatoes From Xinjiang Region of China. The New York Times. https://www.nytimes.com/2021/01/13/business/economy/xinjiang-cotton-tomato-ban.html
[5] Artikel 5 van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof
[6] Artikel 13 van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof
[7] Artikel 12 lid 2 van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof
[8] Artikel 11 van het Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof
[9] NOS. (2021, 22 maart). EU legt China voor het eerst sinds 1989 sancties op, D66’er op zwarte lijst. https://nos.nl/artikel/2373649-eu-legt-china-voor-het-eerst-sinds-1989-sancties-op-d66-er-op-zwarte-lijst.html
[10] International Court of Justice. (z.d.) Declarations recognizing the jurisdiction of the Court as compulsory. https://www.icj-cij.org/en/declarations